Dünya ayaklandı! Meydanlarda ‘Katil İsrail’ sesleri İngiltere’nin eski dışişleri bakanlarından Arthur Balfour’un ismi …
İngiltere’nin eski dışişleri bakanlarından Arthur Balfour’un ismi, ülkede lise tarih kitaplarında pek geçmez fakat birebir yaşlardaki İsrailli ve Filistinli öğrenciler onun kim olduğunu ve ne yaptığını size 104 yıl sonra bile hala bütün ayrıntılarıyla anlatabilirler.
2 Kasım 1917’de, Birinci Dünya Savaşı sürerken, devrin İngiltere Dışişleri Bakanı olan Arthur Balfour tarafından yapılan açıklama her iki halkın ulusal tarih öğretisinde kıymetli lakin çok farklı bir yer taşıyor.
İngiltere, Balfour Deklarasyonu’nun içinde 67 sözle, o sırada Osmanlı İmparatorluğu’nun bir modülü olan Filistin topraklarında bir “Yahudi ulusal anayurdu” kurulmasını destekleyeceğini bildirdi.
Deklarasyon bu nedenle, birçokları için İsrail-Filistin Meselesi’nin başlangıç noktasını oluşturuyor.
DEKLARASYONDAKİ SÖZ NEYDİ?
Arthur Balfour’un imzasını taşıyan ve onun ismiyle tarihe geçen Balfour Deklarasyonu ile İngiltere hükümeti, o sırada Osmanlı toprağı olan (ve Yahudi nüfusun küçük bir azınlık olduğu) Filistin’de, “Yahudi halkı için ulusal bir anayurt kurulmasını” destekleyeceğini bildirdi.
DEKLARASYON ROTHSCHİLD’E GÖNDERİLDİ
Balfour, deklarasyonu, o sırada Birleşik Krallık vatandaşı Musevilerin başkanlarından Lord Walter Rothschild’a gönderilen bir mektuba ekli olarak gönderilmişti.
Lord Rothschild, Musevilerin “tarihi anayurt” saydıkları, Şeria/Ürdün Irmağı’nın doğu yakasından Akdeniz’e kadar uzanan, o sırada Filistin denilen topraklarda bağımsız bir devlet kurma mefkuresi, yani siyonizmin en önde gelen savunucusu ve İngiltere Siyonist Federasyonu’nun da lideriydi.
Deklarasyon metni, Lord Rothschild’a mektupla gönderildikten bir hafta sonra 9 Kasım 1917 günü gazetelerde de yayımlandı ve böylelikle kamuoyunun bahisle ilgili bilgisi oldu.
SİYONİZME BİRİNCİ AÇIK TAKVİYE
Bu tıpkı vakitte dünyadaki güçlü ve tesirli bir ülke tarafından siyonizme verilen birinci açık dayanaktı.
METİNDE BİLEREK MUĞLAK TABİRLER KULLANILDI
Buna karşılık metinde “devlet” yerine, bilerek daha muğlak “ulusal anayurt” kavramı kullanılıyor, Filistin denirken tam olarak hangi sonların kastedildiği de belirtilmiyordu.
İngiltere hükümeti daha sonra “Filistin’de bir Yahudi anayurdu” derken bütün Filistin’i kastetmediğini bildirmişti.
BALFOUR DEKLARASYONU’NUN PERDE GERİSİ
İngiltere’de, 1914 yılında Osmanlı İmparatorluğu’na savaş açılmasının çabucak akabinde toplanan Savaş Kabinesi, Filistin’in geleceğini konuşmaya başlamıştı.
Kabine üyelerinden biri olan siyonist Herbert Samuel, Museviler için bir ulusal vatan fikrini içeren bir bildiriyi meslektaşlarına dağıtmıştı.
1915 yılında Filistin de dahil Osmanlı İmparatorluğu’na ilişkin bölgelerde nasıl bir siyaset izleneceğini belirlemek üzere bir komite kuruldu.
METİN İNGİLİZ KABİNESİ TARAFINDAN ONAYLANDI
1916 yılında İngiltere’de David Lloyd George başbakan oldu. Lloyd George, Osmanlı İmparatorluğu’nun olduğu üzere korunup denetimli bir ıslahattan geçirilmesinden yana olan selefi Herbert Henry Asquith’ten farklı düşünüyordu.
Siyonist fikirlerin İngiltere siyaseti içinde tesiri de giderek artıyordu. 1917 yılında yapılan bir konferansta İngiltere birinci sefer siyonistlerle müzakerelere girdi.
Yeniden 1917 yılında Dışişleri Bakanı Balfour’un isteği üzerine Siyonist Federasyonu Lideri Lord Rothschild ve Chaim Weizmann bir açıklama taslağı hazırladı.
Eylül ve Ekim aylarında yeni taslaklar hazırlandı ve İngiltere hükümeti içinde tartışıldı. Bu taslaklarda siyonist ve siyonizm aksisi Musevilerin görüşlerine başvurulmuş fakat Filistin yerli nüfusunun ezici çoğunluğunu oluşturan Filistinli Araplar temsil edilmemişti.
31 Ekim 1917’de Balfour Deklarasyonu’nun sonuncu metni kabine tarafından onaylandı.
FİLİSTİNLİLER BİLDİRİYİ NEDEN İHANET OLARAK SAYIYOR?
Deklarasyonun geri kalan kısmı aslında bu siyasete, o sırada bölgenin yerli halkının çok yüklü bir kısmını oluşturan Filistinlilerin aleyhine olacağını söyleyerek muhalefet edenleri yatıştırmaya yönelik sözler içeriyordu.
Deklarasyonda, “Yahudi anayurdu” oluşumunun bölgede hali hazırda yaşamakta olan “Yahudi olmayan toplumların din ve ibadet özgürlükleri ile temel haklarının hiçbiri biçimde zedelememesi gerektiği” de söyleniyor, bölgede nüfusun çok büyük kısmını oluşturan Filistinli Arapların haklarının teminat altına alınması daveti yapılıyordu.
Lakin Filistinliler deklarasyonu büyük bir ihanet olarak gördüler, zira Birinci Dünya Savaşı sırasında İngiltere, o sırada Osmanlı idaresinde olan bu topraklarda yaşayan Filistinliler de dahil Arap halklarına da gelecek için vaatlerde bulunmuş ve onlardan askeri takviye almıştı.
İNGİLİZLER ARAPLARA BAĞIMSIZLIK VAADİ VERMİŞTİ
Orta Doğu’nun değerli bir kısmını kapsayan Osmanlı İmparatorluğu topraklarında verilecek bağımsızlık savaşlarına İngiltere’nin takviye vereceği vadedilmişti ve açıkça bölge bölge sayılmasa da, Araplar bu vaadin Filistin’i de kapsadığını varsaymıştı.
Hatta daha evvel İngiltere hükümeti ismine Mekke Buyruğu Şerif Hüseyin’e yazılan mektuplarda verilen kelamların deklarasyon ile çiğnendiği de çok tartışıldı.
İNGİLİZLER, DEKLARASYON İLE BÜYÜK BİR YANILGI YAPTIKLARINI KABUL ETMİŞTİ
Filistinli çocuklar tarih derslerinde bugün bile İngiltere’nin o tarihte kendisine değil Osmanlı İmparatorluğu’na ilişkin olan bir toprağı Musevilere kelam vermesinin “gayrimeşru” olduğunu, o periyotta bölgede nüfusun yüzde 90’ını oluşturan Arap halkının İngiltere tarafından “azınlık” sayıldığını öğreniyor.
İngiltere hükümeti de 1939 yılına gelindiğinde Balfour Deklarasyonu ile bir kusur yaptığını kabul etti. Bu türlü bir açıklama yapmadan evvel yerli halkın görüşlerinin dikkate alınmış olması gerektiğini ve deklarasyonda Filistinlilerin siyasi haklarının da garantiye alınması şartının getirilmesi gerektiğini kabullendi. Lakin artık gelişmeler kendisinin denetiminden çıkmaya başlamıştı.
İSRAİLLİ MUSEVİLERİN İÇİN DÖNÜM NOKTASI OLDU
İsrailli çocuklar ise İngiltere hükümetinin tarihi müdahalesi ve Balfour Deklarasyonu’nu ister istemez çok daha olumlu bir gelişme olarak öğreniyorlar.
Deklarasyon birçok İsrailli Yahudi için Siyonist harekete dev bir ivme kazandıran bir tarihi dönüm noktası.
Yahudi ulusunun kendi devletini kurabileceği fikrinin birinci kere Balfour Deklarasyonu ile gerçekleşebilecek bir umuda dönüştüğünü düşünüyorlar.
İşte bu yüzden, Birinci Dünya Savaşı sonrası bölgenin idaresi İngiltere’nin eline geçtikten sonra Lord Balfour bölgeye ziyaretinde bir kahraman üzere karşılanmıştı.
İNGİLİZ MANDASINDAN DEVLET OLMAYA GİDEN YOL
Balfour Deklarasyonu nitekim de tarihi olayların tarafını belirleyici tesirler yarattı.
Deklarasyon, Filistin idaresinin, günümüzdeki Birleşmiş Milletler’in temeli sayılabilecek bir tertip olan Milletler Cemiyeti’nin onayı ile 1920’den itibaren İngiltere mandasına (himayesine) bırakılmasıyla daha kritik bir mana kazandı. Dünya çapında siyonizme verilen takviyenin artmasının önünü açtı.
BÖLGENİN DEMOGRAFİSİ DEĞİŞTİRİLDİ
Filistin’in 1948’de, bir Yahudi devleti olarak İsrail ve Filistin Bölgeleri olarak ayrılmasının, hatta bugün yaşanan ve dünyanın en uzun süren, en çözülemez siyasi düğümü olan İsrail-Filistin Problemi’nin yolunu açan süreç başlamış oldu.
Manda idaresinin birinci yarısında İngiltere bölgeye -tarihi anayurt vaadiyle- dünyanın dört bir yanından Musevilerin dalgalar halinde göçüne müsaade verdi.
Bu göç, topraklarını ve giderek bölgede nüfus çoğunluğunu kaybedebileceklerinden endişelenmeye başlayan ve kendi devletlerini kurmak isteyen yerli Filistinli Arapların şiddetli reaksiyonlarıyla müsabakaya başlamıştı.
İngiltere daha sonra bilhassa İkinci Dünya Savaşı öncesi ve sırasında nüfus istikrarını önemli formda bozacağı gerekçesiyle Yahudi göçünü engellemeye başladığında bu sefer Yahudi milis örgütlerinin şiddeti ve yansısıyla karşılaşacaktı.
