Antik Smyrna Tiyatrosu’nda 2 Bin Yıllık Geçit Bulundu

Kadifekale ile Smyrna Agorası ortasındaki yamaçta yer alan 2 bin yıllık tiyatrodaki son hafriyatlar, milletlerarası çaptaki buluntuları arkeoloji dünyasına kazandırdı.

Sahne binasında 13 kişinin yan yana oturarak birlikte kullanabileceği bir ‘sanatçı tuvaletini’ 2021 yılında ortaya çıkaran hafriyat heyeti, bu keşiften kısa bir müddet sonra 26 metrelik bir geçit buldu.

Yaklaşık 20 bin kişilik tiyatroya izleyicilerin ulaşmasını sağlayan ‘L’ biçiminde inşa edilmiş 4 metre genişliğindeki geçit, kamulaştırma tekniğiyle yıkımı yapılan konutların 6-7 metre altında keşfedildi.

Arkeologlar tarafından ‘vomitoryum’ olarak isimlendirilen geçidin oturma sıralarını güçlendirecek kemer ve tonoz bilgisiyle inşa edildiği tespit edildi.

Hafriyat Heyeti Başkanlığını yürüten İzmir Katip Çelebi Üniversitesi (İKÇÜ) Türk İslam Arkeolojisi Anabilim Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Akın Ersoy, 2021 yılındaki hafriyatlarda çok kıymetli 2 buluntuya rastladıklarını söyledi.

Buluntulardan birincisinin sahne binasındaki tuvalet yeri olduğunu söz eden Ersoy, çalışmalarına ait şunları kaydetti:

‘Arkeoloji terminolojisiyle tabir edersek latrina yani bir tuvalet tespit etmiştik. Sahne binasında tuvaleti olan bir tiyatro örneğine Akdeniz Havzası’ndaki öteki hiçbir tiyatroda rastlanmamıştı. Devamında da vomitoryum yani bir alt geçit bulduk. 1950’li yıllarda alanda çekilmiş kimi fotoğraflarda onu fark etmiştik. Tespitlerimiz üzerine çalışmalarımızı tiyatronun giriş kısmında ağırlaştırdık. Epeyce düzgün kondisyonda bir yapı ortaya çıkardık. Tiyatroya dışarıdan gelen izleyicilerin oturma yerlerine ulaşmak için kullandığı bir alt geçide ulaştık.’

Ersoy, geçidi ‘Batı Vomitoryum‘ olarak isimlendirdiklerini tabir ederek, ‘Doğu Vomitoryumu da olması gerekir. Umarız ki 2022 kazılarında da onu ortaya çıkarız ve böylelikle İzmir tiyatrosunun 20 bin seyirci kapasitesini vurgulayacak bir öbür mimari buluntuyla karşılaşmış oluruz.’ dedi.

Smyrna Tiyatrosu’ndaki geçidin kemer ve tonoz sistemleri ile inşa edildiğine dikkati çeken Ersoy, şöyle konuştu:

‘Kemer ve tonoz sistemleri Anadolu ve Akdeniz coğrafyasında birkaç örnek dışında Roma Devri öncesinde kullanılmıyordu. Roma Devri ile örnekler ortaya çıkıyor. Matematik ve statik bilimini buluşturan yeni inşaat teknolojileri kelam bahis. Tıpkı periyotta yapılan hamam ve başka tiyatro yapılarında da tonoz ve kemer sistemlerinin rahatlıkla kullanılabildiğini, buna bağlı olarak da çok büyük ve yüksek yapılar inşa edilebildiğini görüyoruz. Bu yapılar tıpkı vakitte insanların berbat hava şartlarından kendilerini müdafaaları ve sığınmaları gayesiyle da kullanılmış.’

Doç. Dr. Akın Ersoy, yeni buluntularla İzmir’in tarihi zenginliğinin bir sefer daha ortaya çıktığını söz ederek, ‘Anadolu’daki Roma Periyodu başlarında Vitruvius isimli bir mimar buradaki tiyatrodan övgüyle kelam eder. Bu övgüyü hak eden bir tiyatroyla karşılaşacağımızı hafriyat çalışmaları öncesinde biliyorduk. Çalışmalarımız bu övgüleri boşa çıkarmadı. Tiyatro yavaş yavaş şekilleniyor.’ diye konuştu.