Afrika’daki İgbo kabilesinden esinlendi, 32 enstrüman icat etti

Afrika’daki İgbo kabilesinden esinlendi, 32 enstrüman icat etti

Manisa’da yaşayan eğitimci müzisyen Zafer Baykal:

“Bunları stüdyoda kayda alıp bilgisayar programlarında tahlillere soktuğumuzda yüzde 98 oranında müzik aleti olduğunu ispatladık”

“Hepsi şu an dünyada var olan enstrümanlardan farklı sesler çıkarıyor”

MANİSA – Manisa’da yaşayan müzisyen, ressam ve eğitimci Zafer Baykal, Afrika Kıtası’ndaki İgbo kabilesinin pişmiş topraktan ürettiği “Udu” ismi verilen enstrümanından esinlenerek, her biri başka ses çıkaran 32 enstrüman icat etti. “Zafudu” ismini verdiği enstrümanların yüzde 98 oranında müzik aleti olduğunu ispatlayan Baykal, Türkiye’nin kültür elçisi olmak istediğini söyledi.

Manisa’da yaşayan müzisyen, ressam ve eğitimci Zafer Baykal, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Hoş Sanatlar Fakültesi’nde araştırma görevlisiyken fotoğraf yaptığı sırada elindeki fırça ile pet şişelere vurarak ritim tutmasıyla içindeki müzisyeni keşfetti. Daha sonrasında vurmalı çalgılara olan ilgisini arttıran Baykal, bu hususlarda yaptığı araştırmaları sonrası Afrika Nijerya’daki İgbo kabilesinin pişmiş topraktan yaptığı “Udu” ismi verilen enstrümanla tanıştı. Udu’nun çıkardığı sesten etkilenen Baykal, fotoğraf iş öğretmenliği üzerine olan yüksek lisans tezini değiştirerek, enstrümanları daha yakından tanımak ve onları geliştirmek emeliyle müzik enstrümanları üzerine akademisyen olmaya karar verdi. Yıllar süren araştırmaları sonrası Baykal, Udu ismi verilen enstrümandan esinlenerek her biri birbirinden farklı ses çıkaran 32 enstrüman icat etti. “Zafudu” ismini verdiği enstrümanlarla kendine mahsus müzik ritimleri ortaya çıkaran Baykal, yurt içinde ve yurt dışında konserler verdi.

Toprak, su ve havayı 32 farklı müzik enstrümanında birleştiren ve çaldığı müzikle insan ruhuna hitap eden Baykal, Türkiye’nin kültür elçisi olmak istediğini söyledi.

Pet şişe ve damacanadan müzik yaparak içindeki müzisyeni keşfettiğini söyleyen Baykal, “Atölyemde fotoğraf yaparken müzik yapma ihtiyacımdan doğdu. Fotoğraf yaparken müzik dinleriz. Müzik yapma isteğiyle de iki tane pet şişeyi kesip birleştirdim ve fırçalarla da çalarak başladım. Daha sonra o ses bozulunca da damacana, şimdiki ismiyle ‘su ruhu’ dediğimiz müzik aletini çalmaya başladım. Fotoğraf iş öğretmenliğinde yüksek lisans yaparken yaptığım araştırmalar sonucunda bu müzik aletleriyle tanıştım ve bunlar üzerine yüksek lisans teziyle yaparak başladım. 16 yıllık bir macera. 30 yaşından sonra gerçekleşen bir durum” dedi.

Afrika’daki İgbo kabilesinden esinlendi, 32 enstrüman icat etti

İcat ettiği enstrümanları Afrika’daki İgbo kabilesinden esinlendiğini belirten Baykal, “Bu enstrümanın köklerini araştırdığımda Afrika’da Nijerya’da İgbo kabilesine ilişkin. 600 yıllık geleneği olan bir enstrüman. Orada bayan kabile insanları bir su doldurma objesini kullandıklarında ikinci bir delik açılıyor ve akan suyun oradan güzel bir ses çıkardığına inanıyorlar. İgbo lisanında Udu ‘Çalınan çömlek’ demek. Sonrasında cetlerinin çıkardığı ses olduğuna inanıp kendi ritüel merasimlerinde çalıyorlar. 1974’ten sonra da Amerikalı bir seramik sanatkarı keşfedip üretiyor. Daha sonra bu halde yayıldı. Türkiye’de çok az insan bu enstrümanları denedi lakin üzerinde çok önemli araştırma çalışmalar ve Ar-Ge çalışmaları yapmış birinci beşerim diyebilirim” sözlerini kullandı.

Müzik seyahatinde farklı anabilim kollarıyla tanıştığını söyleyen Baykal, “Bu 32 enstrüman çok ayrıntılı bir biçimde multidisiplinler olarak işin içine girip, araştırıp, çalışıp, üretmeye ve ritimlerle birlikte enstrümanlarla sahneye çıkınca farklı sorular sormaya başladım. Farklı anabilim kollarıyla tanışmama neden oldu. Hasebiyle sesi kendi içinde zorlamaya başladım. Zorlamaya başladıkça da dizaynlar klasik Udu geleneği dışında dizaynlara ve ses aletlerine dönüştü. Her biri birbirinden farklı ses çıkaran ve bilimsel olarak yüzde 98 oranında müzik aleti olduğunu ispatladığım enstrümanlara dönüştü” dedi.

“Yüzde 98 oranında müzik aleti olduğunu ispatladık”

Enstrümanların her birinin farklı seslere sahip olduğunu belirten Baykal, “Hepsinin var olanlardan çok farklı sesleri var. Bunları stüdyoda kayda alıp bilgisayar programlarında tahlillere soktuğumuzda yüzde 98 oranında müzik aleti olduğunu ispatladık. Her biri öbür var olanlara nazaran ses kutusu dediğimiz yapısal dış görünüm nedeniyle farklı sesler çıkarıyor. Alto, bas, bariton olarak belirledik. Daha büyüklerini de yaptım. İçine 4 kişi girerek çalınabilen, ya da 3 kişinin çalabileceği 6 başlı 1,5 metre uzunluğunda formlar da var. Hepsi şu an dünyada var olan enstrümanlardan farklı sesler çıkarıyor” diye konuştu.

“Benim için her anabilim kolu, her sorduğum soru bir macera oldu”

Yüksek lisans tezi sırasında bir çok üniversiteyle çalışmalar yürüttüğünü belirten Baykal, “Burada yüksek lisans teziyle bir arada birçok üniversiteyle çalışmalar yaptım. Ulusal ve memleketler arası ölçekli makaleler yazdık. Yani estetik kongresinden tutun da ulusal ve milletlerarası kil, seramik sempozyumları, müzik sempozyumları, birçok farklı disiplinde yazdım çizdim, farklı bilimlerle çalışınca enstrümanların çok daha ayrıntısına girdik. Burada mesela makine mühendisliğiyle bir çalışma başlatmıştım. Maden cevher hazırlamayla çalıştık, nöroloji ve nörofizyoloji kısımlarıyla çalıştık. Zira bu enstrümanlarda kendimle ilgili bir yeteneğimi de keşfettim. Sinestezi özelliğim var. Ben sesi görebiliyorum. Bunu da bilimsel olarak ispatladık. Sesi görebildiğim için de bu enstrümanların kalınlığını da yanlışsız yapıyorum. Hakikat ısıda pişirdiğimizde de yüzde 98 oranında bir müzik aleti ortaya koyduğumuzu ispatladık. Benim için her anabilim kısmı, her sorduğum soru bir macera oldu” dedi.

Müzisyenlerin yapıtlarına eşlik ettikten sonra eser sahibine ulaşarak birlikte konserler verdiğini lisana getiren Baykal, “Kendi kendime bu enstrümanı çalmayı öğrettiğim için farklı müzisyenlerin yapıtlarına eşlik ederek çalmayı öğrendim. Onlarla mailler atarak, tanışarak konserler yapmaya başladım. Üniversitede akademisyenliğim periyodunda oradaki akademisyenlerle konserler yaptık. Bu halde devam ediyor. Kiminle çalmak istiyorsam arıyorum, söylüyorum; kabul ederlerse de gidip çalıyoruz” diye konuştu.

Türkiye’nin kültür elçisi olmak istiyor

Her tipten müziğe eşlik edebildiğini söyleyen Baykal, “Belirlediğim bir stili yok. Klasik yapıtlara de eşlik edebiliyorum. Yaylı çalgılarla birlikte yaptığım konserler de oldu. Türküler üzerinden yaptığım konserler de oldu. Caz normlarında ya da etnik müzik manasında konserler de oldu. Geniş bir yelpazesi var. Dünyada bunları ya tek ya da ikili orta çalgı olarak kullanıyorlar. Ben 6 adedini birden sahnede hiç kalkmadan öteki bir ritim aleti kullanmadan çalan biriyim. Bunların her türlü orkestraya girebileceğini ispatlamak istiyorum. Tıpkı vakitte avuç içiyle vurduğumuzda çıkan sesle de kendime bas ritimci demek de hoşuma gidiyor. Bas ritimlerle de farklı ritimler yapmak hoşuma gidiyor” sözlerini kullandı.

Enstrümanlarıyla kültür elçisi olmak istediğini lisana getiren Baykal, “Bu ülke ismine aslında bunlar kültür elçiliği yapabileceğimiz enstrümanlar. Biz bunlarla yerli hammadde ve yerli tasarım üzerinden Ar-Ge inovasyon çalışmalarını bitirdik. Üniversitenin tekno kentine kabul edilmiş biri olarak bunları seri üretime dönüştürebiliriz. Ayrıyeten bunlar sergilenebilir bir seramik objesi, konferanslar veriyorum ve kendi Türk müziğimizi oluşturduğumuz bestelerle birlikte tüm dünyaya bunları tanıtabiliriz. Bu mevzuda ben bakanlıklarımız üniversitelerimiz dahil olmak üzere aslında bir melek yatırımcı ve takviye bekliyorum” diye konuştu.

Kaynak: İhlas Haber Ajansı / Aykut Yeniçağ