ABD’li müze müdürünü uyarmışlar ama…

Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Biyoloji Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ahmet Karataş, Anadolu’da yaşayan endemik çeşitteki zehirli hayvan çeşitlerini yurt dışına kaçırmaya çalıştığı teziyle İstanbul Havalimanı’nda yakalandıktan sonra isimli denetim kuralıyla hür bırakılan Amerikan Ulusal Tabiat Tarihi Müzesi Müdürü Lorenzo Prendini’yi akrepleri yurt dışına çıkarmaması konusunda uyardığını söyledi. 

Prof. Dr. Ahmet Karataş, projenin ayrıntıları ve yaşanan sürece ait Prendini ile mesleksel hususlarda 20 yıldan fazladır internet ortamında haberleştiklerini belirtti. 

Prof. Dr. Ahmet Karataş ve Prof. Dr. Ayşegül Karataş

 “5 KITADA ÇALIŞMA YAPAN BİR İSİM…”

Prendini’nin Antarktika ve Avustralya haricinde 5 kıtada çalışma yapan biri olduğunu lisana getiren Karataş, “Çalıştığı kurum dünyanın en tanınmış itibarlı kurumlarından Amerikan Ulusal Tabiat Tarihi Müzesi’nin omurgasızlar sorumlusu. Çok sayıda yüksek kaliteli dergide editörlük, bilim kurulu üyeliği yapıyor. Ticari dertle riske girecek biri olduğunu zannetmiyorum. Daha çok bilimsel hırs üzere olduğunu düşünüyorum. Ticari olarak da paraya pula muhtaçlığı olan bir kişi değil kendisi ancak yeniden de hiçbir şeye kefil olamayız.” diye konuştu. 

Karataş, kendisinin yaklaşık 2 hafta evvel Niğde Emniyet Müdürlüğünün davetiyle polislere biyokaçakçılık semineri verdiğini, bu sırada Prendini’den birinci defa Türkiye’de, Adana’nın Pozantı ilçesinde olduğunu bildirir mesaj aldığını anlattı. 

Bunun üzerine mayısın birinci hafta sonu onlara katılmak için Pozantı’ya yanlışsız yola çıktığını belirten Karataş, “Yolda sordum, ‘Neredesiniz şu anda?’ diye, Gaziantep’te olduğunu söyleyince bu sefer oraya gittim kendi aracımla. Tekrar aradım, Mardin’de olduğunu söyledi. Aklıma makus ihtimalleri fazla getirmeden Mardin’e kadar gittim ve nihayet buluştuk.” dedi. 

Karataş, proje koşullarına nazaran geç olsa da gittikleri vilayetlerdeki Tabiat Muhafaza ve Ulusal Parklar müdürlükleri ile en yakın jandarma ya da polis karakoluna bilgi verdiğini, vakit zaman kolluk kuvvetlerinin kendilerine eşlik ettiğini söyledi. 

“ÖRNEKLER YURT DIŞINA ÇIKMAYACAK” DİYE UYARDIM

Üç gün süren çalışma boyunca kolluk kuvvetlerinin, yakaladıkları canlıları vakit zaman denetim ettiğini lisana getiren Karataş, kendisinin 20-30 kadar numune gördüğünü belirterek, şöyle konuştu: 

“Kendilerine ‘Hiç böğü topladınız mı?’ diye sordum. Bu adamın bir uzmanlığı da büğüler üzerine, et yiyen örümcek diye geçer. Yalnızca bir tane numune olduğunu, örümceğin hiç olmadığını söyledi lakin sonradan gördük ki beklenenin çok üzerinde bir sayıya ulaşmışlar.

Üçüncü gün ben okula dönmem gerekiyordu ve kendilerine dedim ki ‘Arkadaşlar, bu çalışmadaki kaidelere kesinlikle uyun, başınız ıstıraba girmesin. 100 örnek Türkiye’de çalışılacak. Asla yurt dışına örnek çıkarılmayacak.’ ‘Biz bir hafta kadar daha çalışacağız’ dediler.

Sonra örnekler, Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesine ulaştırılacaktı fakat bir daha haber aldığımda farklı vilayetlerden çıktılar. Gözaltına alındığını avukatının aracılığıyla öğrendik. Bilgimiz bu kadar.” 

Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde Prendini’ye eşlik ettiğini anlatan Karataş, daha sonra Iğdır, Artvin ve Samsun’a gittiklerini öğrendiğini söyledi. 

Karataş, Prendini’nin dün ABD’deki ailesinin yanına gittiğine dair ileti attığını kaydederek, kelamlarını şöyle sürdürdü: 

“Ben dedim ki ‘Her şeyi açıklayabiliriz lakin bu 100 sayısını nasıl 1500 yaptın? Bu türlü bir şey ne konuştuk, ne anlaşmanız var.’ Ben, Türkiye’de yaklaşık 30 yıldır akreplerle ilgili çalışma yapıyorum.

Bütün gün arasanız en ağır yerlerde bile 3-5 tane, bilemediniz 20-30 tane toplayabilirsiniz. 1500 akrebi böldüğümüz vakit günde 50 tane yakalasanız, bir ay yapıyor. Çok abartılı bir sayı. Tahminen yanında birileri diyeceğim lakin olsaydı bunu ben varken de o 3 gün içinde yaparlardı ayrıyeten bilimsel çalışmalarda kaynağını, kökenini bilmediğimiz numuneleri kullanmayız.

Kendimiz bile bulduk, etiketini unuttuk ya da zedelendi, hangi vilayetten, hangi tarihte olduğu bilgisi çok kıymetli. O bilgiler olmadan atıl oluyor.

Parayla toplattıklarını sanmıyorum lakin bana orada söylediklerine nazaran Muğla, İzmir üzere vilayetlerimize uğramışlar. Türkiye’ye geldiklerini şimdi bilmediğim günlerde buralarda çam ormanlarında birtakım cinsler nispeten kolay bulunuyor. Tahminen çoğunluk onlardandır.” 

Karataş, toplanan numunelerin ziyan edilmemesi gerektiğini, bunun için Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesine yahut Hacettepe Üniversitesinin yeni kurulan Zooloji Müzesine teslim edilmesini rica ettiklerini kelamlarına ekledi. 

“HIRSINA KURBAN OLDU”

Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Biyoloji Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ayşegül Karataş da farklı coğrafyalarda birebir husus üzerinde çalışan araştırmacıların malzemeye ulaşma ve laboratuvar evresinde ortak çalışma yürütmesinin sıkıntı olabildiğini söyledi. 

Karataş, Lorenzo Prendini’nin de Türkiye’den malzemeye ulaşma ve bu mevzuda çalışma yapma için talepte bulunduğunu, bunun üzerine hazırladıkları ortak proje için Tarım ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Ulusal Parklar Genel Müdürlüğünden müsaade aldıklarını anlattı. 

Projenin tek cins akrep çeşidini toplanmasını kapsadığını belirten Karataş, “100 kadar örneğin toplanmasına müsaade vardı, bu örneklerin yurt dışına çıkması da yasaktı. Yakalanan akrep numunelerine nazaran kendisi pek çok tıpta akrep toplamış. Bunlar alkolde öldürüldükten sonra poşetlere aktarılmış ki fazla yer kaplamayıp kolay taşınsın diye. Bu durumları kendisi de biliyordu. Kendisi esasen deneyimli bir bilim insanı. En fazla hırsına kurban olmuştur diye düşünüyorum zira bilimsel olarak âlâ bir yerde, daha çok tahminen bilimsel çalışma yapayım diye düşündü. Bunun maddi bir karşılığı, kendisine bir getiri sağlayacak bir tarafı yok.” sözlerini kullandı. 

Karataş, zehrin içinde antikanser, antimikrobiyal ve tıbbi açıdan farklı özellikler gösteren protein bileşenleri olduğuna dikkati çekerek, “Onları ayırmak uzunca bir süreç. Mesela akşam akrep bulalım da sabaha bunu ayıralım, o denli bir şey yok. Çok kapsamlı laboratuvarların olması gerekiyor. Onu elde ettikten sonra aslında miligramı mesela 350 dolar diyelim, onu herhalde çarpıyorlar, şu kadar akrepten şu kadar litre çıkmıştır, bu da bu kadar bin dolar diye lakin o kadar kolay değil.” diye konuştu. 

Akrep üzerine Türkiye’de birinci sefer doktora yapan bilim insanı olduğunu, 2000’de birinci doktora çalışmasını bitirdiğini belirten Karataş, “Bize de palavra söylemiş, bütün bu kuralları bile bile neden bu türlü bir şey yaptı, neden bizim de ismimizin olduğu bir projede bu türlü bir şeyle karşılaştı ben anlamakta zorluk çekiyorum. Hiçbir mazeret bulamıyorum. Olsa olsa bilimsel hırstan ötürü yapmıştır diye düşünüyorum.” dedi. 

Karataş, bu mevzuyu sorduklarında Prendini’nin sessiz kaldığını kelamlarına ekledi.