Aktüerya Bilimleri öğretim üyesi Prof. Dr. Fatih Tank, 1 Haziran ile başlayan olağanlaşma devrinde yaşanan insan hareketliliğiyle ilgili …
Aktüerya Bilimleri öğretim üyesi Prof. Dr. Fatih Tank, 1 Haziran ile başlayan olağanlaşma devrinde yaşanan insan hareketliliğiyle ilgili açıklamalarda bulundu. Google’ın tüm ülkelerde pandemi devrindeki insan hareketliliklerini izlediğini ve seçilen 6 yerdeki hareketlilikleri nizamlı olarak ölçerek makul aralıklarla açıkladığını belirtti. Türkiye’deki koronavirüs salgını sürecini 4 periyot halinde incelediklerini belirten Tank, bunların 11 Mart öncesi, 11 Mart ile sokağa çıkma kısıtlamalarının başladığı 10 Nisan ortası, 10 Nisan ile kısıtlamaların sona erdiği 31 Mayıs ortası ve 1 Haziran’da geçilen olağanlaşma devri olduğunu söyledi.
‘Hareketlilik ile baka sayısı ortasında ilgi var’
Bu devirleri birbiriyle karşılaştırdıklarında ortaya enteresan sonuçların çıktığını kaydeden Prof. Dr. Tank, “11 Mart’ta birinci olay ilan edildikten sonra Türkiye kendi hareketliliklerini kısıtlamış. Markete az gitmiş, çeşitli rekreasyon alanları, kafe, AVM üzere yerlere, parklara az gitmeye başlamış. Otomatik olarak kendisi bu türlü bir risk idaresi yapmış” dedi.
Prof. Dr. Tank, 10 Nisan’da büyükşehirlerde kısıtlamaların uygulanmaya başlandığı devirde, sokağa çıkma kısıtlamasının öncesinde ve sonrasında yaşanan hareketliliğe dikkat çekerek, “Hemen bir gün öncesi ve sonrası çok büyük hareketlilikler gözlendi. Bu hareketliliklerin olay sayılarına nasıl yansıdığını vilayet bazında ölçemiyoruz zira vilayetler ile alakalı bilgi yok lakin Türkiye geneline baktığımızda ortasında bir bağ olduğu gözüküyor. Bilhassa nerede çıkıyor bu hareketlilikler? Marketlerde ve eczanelerde çıkıyor karşımıza. Tahminen burada bir kısıtlama olmasa yahut olduğunda marketler açık kalsaydı, bu kadar hareket edilmiyor olabilirdi. 11 Mart öncesindeki gidişlerimizden çok daha fazla sokağa çıkma kısıtlamasının olduğu devirde market ve eczanelere gitmişiz. Evet, sokağa çıkma yasağının olduğu günler hareket etmiyoruz doğal olarak, konutumuzda kalıyoruz fakat onun öncesindeki ve sonrasındaki hareketlilikler, tahminen meskende kalmış olduğumuz devirdeki hareketsizliğimizi götürüyor, nötrleştirebiliyor” diye konuştu.
Prof. Dr. Tank, “Sokağa çıkma yasağı hareketliliği artırdı mı?” sorusuna ise “Ortalama olarak hareketliliği referans periyoda nazaran manalı bir biçimde artırmış, diyebiliriz. Pandemi ilanından evvel biz ne kadar gidiyorsak onun yaklaşık bir yüzde 20-30 katı kadar daha fazla gidilmiş bu ilgili dönemde” cevabını verdi.
‘Toplu taşımadaki hareketlilik olay sayısını etkiliyor’
1 Haziran ile başlayan olağanlaşma periyodundaki hareketlilik datalarını de pahalandıran Prof. Dr. Tank, şunları kaydetti:
“1 Haziran sonrası çok enteresan. Biz güya hiç 11 Mart-31 Mayıs ortasını yaşamamışız gibi bütün alanlardaki hareketliliğimiz neredeyse pandemi ilanından önce yani Türkiye’de birinci hadisenin ilanından evvelki periyotla çabucak hemen birebir düzeye gelmiş. Bu şu demek aslında. 11 Mart’ta bizim 1 tane olayımız var. Ancak bugün itibarıyla aramızda yaklaşık 23 bin tane hadise var ve biz 11 Mart’tan öncesi üzere davranır durumdayız. En çok hareketlilik market ve eczanelerde gözüküyor. Daha sonra artış suratına baktığımızda ise iş yerleri hareketlilikleri artmış, doğal bir sonuç olarak. Fakat çeşitli bileşenler incelendiğinde hadise sayısını etkileyen en değerli hareketlilik noktasının, toplu taşım istasyonları ve doğal olarak da toplu taşımadaki hareketliliğin olduğu gözüküyor. Başlangıç noktası bir kez toplu taşım. Zira işe toplu taşımla gidiyor, işten meskene gelirken toplu taşımla geliyor. Münasebetiyle bir kişi meskenden çıkar çıkmaz, toplu taşım istasyonuna gidene kadar kendi kişisel risk idaresini şayet yaparsa maskesini takarsa hijyenine uyarsa ve toplumsal uzaklığını korursa bunun yansımalarının az olacağı düşünülebilir. Lakin tabi ben bu yorumumu sayısal olarak yapıyorum.”
‘180 gün simülasyonu öteye attı’
Olağanlaşma periyodunda günlük hadise sayılarında yaşanan dalgalanmalara dikkat çeken Prof. Dr. Tank, “Sokağa çıkma kısıtlamasından çabucak evvelki ve sonraki günler fazla hareket edeceğimizden ötürü ve sokağa çıkma kısıtlamasının olduğu günlerde az hareket edeceğimizden ötürü bunlar birbirini götürebilir. Yani artısı eksisi birbirini götürebilir. Bu durumda tahminen sokağa çıkma kısıtlamasından beklenen tesir elde edilemeyebilir” diye konuştu.
1 Haziran öncesindeki parametrelere nazaran yaptıkları simülasyonlarda salgının 180 günde bitebileceğinin öngörüldüğünü hatırlatan Tank, “Ama bilhassa vurgulamıştım ‘Eğer daha fazla hastalık bulaşırsa yahut biz o günkü parametreleri değiştirecek birtakım hareketlerde bulunursak bu tarih öteye atacaktır’ demiştim. Bana kalırsa bu olumsuz manada gerçekleşti. Zira biz 11 Mart-31 Mayıs ortasını hiç yaşamamış üzere hareket ediyoruz” dedi.
‘Üçak inişte fakat türbülans yaşadık’
Prof. Dr. Tank, Türkiye’de salgının pik noktasına ulaştıktan sonra inişe geçtiğini ancak önlemlere gereken ihtimamın gösterilmemesi durumunda her şeyin aksine dönebileceğini vurgulayarak, “‘Uçak inişe geçti’ demiştim fakat bir türbülans yaşadık üzere gözüküyor. Şayet biz önlemlerimizi almaya devam edersek en üst seviyede tutarsak ben hakikat bir seyir haline gidebileceğimiz ümidini taşıyorum. Önlemlere dikkat etmezsek tahminen uçak havalanmaya tekrar başlayabilir. Çok dikkatli takip edilmesi gereken bir devirdeyiz. Hareketliliğin mümkün olduğunca düşürülmesi, mümkün olduğunca kalabalık alanlara girilmemesi lakin girilmek zorundaysa kendi tedbirlerimizi en üst seviyede tutmamız gerekiyor ki sayılara olumlu yansısın” diye konuştu.
